आनंदीबाई जोशी यांना मुलगा झाल्यानंतर त्यांनी मंदिर बांधले. तेव्हापासून हे गणपती मंदिर नवश्या गणपती म्हणून नामांकित झाले.
पेशवेकालीन आनंदीबाई जोशी पुण्याहून नाशिकला आल्या. त्यावेळी मंदिराकडे दुर्लक्ष झाले होते, परंतु ते पवित्र देवस्थान असल्याने आनंदीबाई जोशी यांनी नवस घेतला आणि मुलगा झाला तर मंदिर बांधू असे सांगितले. तेव्हापासून हे गणपती मंदिर नवश्या गणपती म्हणून प्रसिद्ध झाले.
(नाशिक) शहराला समृद्ध ऐतिहासिक वारसा लाभला आहे. शहरातील अनेक भागात मंदिरे दिसतात. गणेश मंदिराचा वेगळा इतिहास त्यात वाचायला मिळतो. नाशिकमधील गणगपूर रोडवर सोमेश्वर मंदिराजवळ नवश्या गणपतीचे मंदिर आहे. नाशिकमधील नवशा गणपती हे जागरतुचे मंदिर मानले जाते. नवश्या गणपतीच्य मंदिराला 300 वर्षांचा इतिहास आहे . पेशव्यांच्या काळात पुण्याहून शनिवार वाड्यातून आनंदीबाई जोशी नाशिकला आल्या. नाशिक हे आनंदीबाई जोशी यांचे मूळ गाव असल्याने त्यांनी येथेच वास्तव्य होण्याचा निर्णय घेतला. आनंदीबाई जोशी यांच्या आजी गोपिकाबाई या गणेशभक्त होत्या.
याच सुमारास आनंदीबाई जोशी यांनी मंदिरात शपथ घेतली की, मुलगा झाल्यास मंदिराची उभारणी करू. मुलगा झाला, मुलाचे नाव विनायक ठेवले. तेव्हापासून नवश्या गणपती नावाचा जन्म झाला. शिवाय एका मुलामुळे सर्वत्र आनंदाचे वातावरण होते. त्यावेळी या परिसराचे नाव चावदास असल्याचे त्यांनी सांगितले. आनंदीबाई जोशी हांच्या नावावरून गावाचे नाव आनंदवल्ली पडले. ते आजपर्यंत टिकून आहे. राघोबा दादा आणि त्यांची पत्नी आनंदीबाई यांनी 1774 मध्ये मंदिराची उभारणी केली. दरम्यान, मंदिराच्या स्थापनेनंतर राघोबादादांनी आनंदवलीत मोठा वाडाही बांधला. हवेली पश्चिमेला उभे राहिल्यास नवश्या गणपतीचे दर्शन होते. पेशवे बुडल्यानंतर आनंदवलीचा राजवाडाही जाळला गेला. मात्र, परिसरातील मंदिरे तशीच राहिली. श्री नवाशा गणपती मंदिर आजही पेशव्यांच्या कारकिर्दीची साक्ष म्हणून उभे आहे.
दरम्यान, इंग्रजांनी देशावर आक्रमण केल्यानंतर अनेक मंदिरे उद्ध्वस्त झाली. पेशवे राजवाडाही जाळला. त्यामुळे नवश्या गणपती मंदिर मातीच्या ढिगाऱ्याखाली अनेक वर्षांपासून भक्कमपणे उभे होते. अखेर १९८५ मध्ये आनंदवल्ली येथील नागरिक युवराज जाधव यांनी या मंदिराचा शोध लावला. त्यानंतर मंदिराची डागडुजी करण्यात आली. काही दिवसांनी युवराज जाधव यांनी मंदिर पुन्हा बांधण्याचा निर्णय घेतला. मात्र 1999 च्या सुमारास जागेवरून वाद झाला. गोळीबारामुळे युवराज जाधव यांचा मृत्यू झाला. पुढे जाधवांचे वंशज राजू जाधव यांनी मंदिर बांधले. तसेच नवाशा गणपती मंदिराच्या प्रवेशद्वाराजवळ ‘हजरत पीर सय्यद संजेशाह हुसैनी शहीद’ यांचा दर्गा आहे. पीरबाबा दर्गा आणि नवश्या गणपतीची अनेक वर्षांपासूनची परंपरा आहे आणि अनेकदा एकत्रच आयोजन केले जाते.
नवश्या गणपतीचा इतिहास
नाशिकमध्ये अनेक प्राचीन पेशवेकालीन मंदिरे आहेत. नाशिककरांचे आराध्यदैवत असलेले नवश्या गणपतीचे प्राचीन मंदिर यापैकी एक आहे. हे मंदिर गंगापूर रोडवरील सोमेश्वर मंदिराजवळ आहे. नारायणरावांच्या हत्येनंतर आनंदीबाईंना नाशिकजवळील चवनदास गावात ठेवण्यात आले. 1764 मध्ये आनंदीबाईंना मुलगा झाला. मग आनंदीबाईंच्या नावावरून गावाला आनंदवली असे नाव पडले. दरम्यान येथे गणपती मंदिर बांधण्यात आले. नवश्या गणपतीचे मंदिर, येथील शांतता आणि शुद्धपणा आजही टिकून आहे. पायऱ्या उतरून नदीपात्राकडे गेल्यावर पूर्वाभिमुख गणेश मंदिर आहे.
मंदिर परीसरातील हजारो घंटा
नवश्या गणेशाची मूर्ती स्वयंभू आणि चतुर्भुज आहे. मूर्तीच्या हातात एक फास आणि फुले आहेत आणि खालच्या हातात मोदक आणि दुसर्‍या हातात अभय मुद्रा आहे. विशेष मूर्तीच्या मागील बाजूस चांदीचा मखर दिसतो. नवश्या गणपतीचे वैशिष्ट्य म्हणजे येथे हजारो भाविक नवस फेडण्यासाठी येतात. नवस पूर्ण झाल्यास मंदिराबाहेरील खांबांना घंटा बांधण्याची परंपरा आजही कायम आहे. त्यामुळे सभागृहाचे खांब अनेक घंटांनी भरले आहेत. तसेच हे मंदिर पूर्वी वनपरिक्षेत्रात होते, मात्र कालांतराने लोकसंख्या वाढल्याने जंगल कमी झाल्याचे दिसते. पण आजही हे ठिकाण मंदिराभोवती दाट झाडी, नदीचे पात्र आणि नीरव शांततेमुळे भाविकांना तसेच पर्यटकांना आकर्षित करते.
selfie with bappa स्पर्धे मध्ये भाग घेण्यासाठी येथे क्लिक करा
चांदीचा गणपती (नाशिक) ची अधिक माहिती जाणून घ्या साठी यथे क्लिक करा
